martes, 2 de marzo de 2021

COVAdeGHATOS (polo ollo de boi, do "ventanuco")

 


   


  Corren os setenta do tardofranquismo cos refugallos feudais do seu comportamento totalitario ás costas. Ese é o contexto. 
"Onde vas con semellantes présas, Recaredo?" "Vou..., pois... vou á Casa do Concello onda Feliciano a polo billete de tren para Alemania." E parece normal que nas dependencias do Axuntamento, en horario laboral, funcione unha Xestoría particular na oficina da portaría, ocupación do bedel, espazo, luz e teléfono a cargo do erario público. Quen se escandaliza? Quen protesta? Os paghanos, non.

  Falanxistas (camisas vellas, camisas novas), excombatentes de medio pelo, empregados por méritos propios e meritorios mendicantes, enchufados transferibles dun negociado para outro, do Concello para o Xulgado, do Xulgado para o Concello, hoxe aquí, mañá alí... A división de poderes cumpre vela con lentes de cu de botella. Sempre se salva algún, claro está, da corrupción endémica do sistema. Pero en tódolos despachos hai un incompetente, un neglixente, un especialista en levantar atrancos e ese elemento hostil, periódico deportivo na man, cobra os servizos gratuítos, que chos vende en favores. O narrador fala (arestora) desde aquela súa percepción de neno atribulado.

  As rivalidades políticas e as envexas persoais (cainitas) no seo desta covacha de Alibabá, ás veces, dirimíanse no  (des)control da Caixa Forte da Lonxa ou na do Concello e polas canles circulatorias de tributos e finanzas. Vías no cume crematístico a fulano e, de socate, coma caído do bico da figueira, atopabalo pola rúa, baleiro de poder, cesante, triste, apestado, substituído polo seu mellor amigo/inimigo mengano. A redención, se chegaba, viña tarde e arrastro. Citade vós os casos. A min, desde logo, non me compete..., por un se acaso...

  Lembro, neste intre, o calvario da cobranza dos Vales, debido ás vendas de peixe realizadas na Lonxa Municipal, eses bonos librados a través dun buraco ("ventanuco"), servido o tal ollo de boi, desde a planta baixa da Casa Consistorial, por dous inquisidores, sempre de mala hostia, encrequenado ti, como se te estivesen confesando e  sentenciando. Se ías a polos cartos ao día seguinte (ou, tanto daba, ao outro) da subasta, apestabante, sobre todo o que vestía loito de enterrador verdugo; porque era demasiado cedo, e volvías baleiro, co rabo entre as pernas, por onde viñeras. Se te demorabas, coa finalidade de evitar aldraxes -segundo a parella dos malencarados-, cometías o delito da tardanza e quedabas, como a mercé do seu criterio belixerante, sen dereitos a recibires nada, salvo a misericordia. Despois do terrible sermón, a propina abrandábaos e púñaos cariñosos. Así funcionaba aquela administración modélica que os "fachas" actuais botan tanto de menos. 

  Nos demais negociados..., na forma, nos modais, salvando as honrosas excepcións confirmadoras da regra, pequenas variantes de verniz. Ires, alí, para reclamar algo, para xestionar un asunto, para demandar un servizo, equivalía a porte de xeonllos, a pedires esmola. Solicita humildemente permiso para falar, escoita co máximo respecto, non interrompas a Don Ricardo, non lle repliques, acepta os seus consellos. O teu orgullo pérdete.

  "Hoxe non veu o oficial, mañá non vai estar o depositario, volve dentro dun mes (ou de dous), proba dentro de quince días..., a ver se temos tempo de adiantarmos nas dilixencias, e de que as aprobe logo o señor secretario e as firme don Ricardo, se o colledes por banda, claro, que é home ocupado. E trae cartos para as pólizas e para selos. No Estanco, vinte pesos custa o Papel de Estado. Nós non che temos culpa de andarmos tan sobrecargados de traballo. E cobrando unha merda." 

   "Collemos polo atallo: fómoslle facer unha consulta privada ao Presidente do Concello, Rúa da Penitencia, s/n. Dentro de dúas horas, todo listo, sen falta."


         (Rioderradeiro)  


sábado, 26 de septiembre de 2020

PAN E FOLLAS DE CATECISMOS.


  Unha e mil veces recordaba (en voz alta) o meu avó o diálogo e agarraba, ao repetilo, un monumental cabreo:

"E a que vés ti aquí, que se che perde neste sitio?"

"Veño cobrar as barras de xeo que se lles deben ás Tahoneiras."

"Pois xa te estás indo por onde viñeches, que o AMO non está."

"O amo..?, o amo..!; eu non teño amo, eu non son ecravo de ninguén; seralo ti, "maamaloón"!"


  Lisca o meu avó, cincuenta anos despois, a todo meter, daquel lugar de pesadelo, de infeliz memoria, de traballo de sol a sol, de semiescravitude de nenos, de mulleres obedientes, de homes rebaixados no orgullo, sumidos na miseria. Venlle á mente o domingo, día de cobro, documentados os solicitantes coa xesta, coa vasoira, con toda a ferramenta de varrer e de baldear e de deixar o chan limpo coma unha patena, antes de recibiren, con tono humilde e compunxido, o patacón do xornal da semana. O meu avó, para quen, sendo neno, o extranxeiro empezaba na Revolta do Vento, con nove anos iniciouse na vida laboral, segundo dicía a miúdo, coma "levador de xantares"; baixaba á hora xusta, dando coas patas no cu, polo Ghatapeixe, sen lle caeren do cesto o bolo de pote nin a taza do caldo. Como se apañaba? Ah!, misterio. En menos de quince minutos chegaba á Porteliña. E a súa irmá María, no descanso, xantaba, bueno, algo comía. O paso seguinte, no ascenso por se apañar persoalmente na vida, dao aos once ou doce anos, coma axudante de soldadura das latas de conserva; por cada fracaso do operario soldador, pola súa impericia ou por culpa do estaño de pésima calidade, o meu avó recibe unha boa ración de insultos, de croques e de patadas a discreción no traseiro e nas canelas. E así, nesa universidade, aprendiu as claves de xerarquía e de orde polas que se rexe a escala social e a in/dignidade humana, e o mundo. E tomou nota, a boa fe, para afondar no pensamento crítico.


  Ao longo do municipio de Muros, na beiramar, aínda hoxe é doada de percibir a pegada de non menos de quince fábricas de salgadura de peixe, vigorosas durante décadas e décadas, ata douscentos anos algunhas. Os cataláns fundáranas onda nós, e aquí se asentaran Eles, coma nas outras rías galegas, favorecidos pola lexislación da época, que lles abriu camiño ancho e lles proporcionou espazo dabondo, e nos mellores sitios, para desenrolaren, sen atrancos, as iniciativas de transformación, de industrialización e  de innovación completa do sector pesqueiro. En ben pouco tempo, os cataláns (ao fin e ao cabo foráneos) ao principio mirados con desconfianza e con hostilidade pola xente do mar, impuxéronse polas boas e tamén polas malas, e fixéronse donos, amos e señores do chan polo que tripaban, é dicir, ricos, constituíndo unha clase monolítica, incontaminada, á parte dos veciños. Esta burguesía laboriosa e dinámica só se relacionában entre si, repetían ou combinaban apelidos da mesma procedencia e, durante os séculos XIX e parte do XX, fóronse interesando na xestión institucional e pesando moitísimo máis nas políticas económicas e de infraestructuras concretas, con tódalas consecuencias, nunca prexudiciais para eles. E, sen embargo, rematado aquel ciclo de bonanza e prosperidade que semellaba eterno, carentes, en terceiras, cuartas e quintas xeracións da virtude e puxanza de antano para se autoperpetuar coa competencia e o respecto do que antes gozaran, moi pola contra, proporcionan, aquí e agora, a imaxe decadente dos imperios "que en el mundo han sido", e para mostra, os botóns das ruínas á vista, das deturpacións hostaleiras, daquela plusvalía dilapidada, sen proveito para ninguén, indo a parar ao sumidoiro da historia desaproveitada, onde, arestora, se nutren nostálixicos fidalgos de goteira e vermes con aires de grandeza. 


  Revestido dos atributos e da solemnidade do cargo, seguido de dous alguacís de medio pelo, especialistas en lamber cus e en faceren de alfombra, o mandatario detén o seu automóbil Rolls-Royce último modelo, baixa, de medio brinco, polo portelo da dereita e, coa mirada, mobiliza ao pedáneo de barrio e ao mestre que o levaban agardando un tempo indefinido polo reloxo da vella. O alcalde, que é tamén potentado, venlle facer unha inspección á escola. Rapaces aseados, peiteados, calados, en posición de firmes detrás das mesas alongadas e dos bancos de pino dunha soa peza, para que os examine e lles pase revista.

"Buenos días, muchachos!"

"Bos días, señor alcalde!"

"Vamos a ver que saben estos chicos de aldea:

¿Quién es Dios?"

"Dios é ..., etc., etc. ... (e sáelle ao raparigo a resposta ben e toda de corrida)"

O mestre, despois de lle solicitar humildemente permiso (ao dignatario), atrévese lle dicir que a maioría dos nenos saben as catro regras e que pode comprobalo se lles pregunta.

"Ca!, hombre, ca..!; de ninguna maneira!; nada, nada, señor mestro, no perdamos más el tiempo en eso: catecismo..!, catecismo..! Lo que esta gente necesita es pan  y hojas... y hojas... y hoja de la doctrina cristiana."


   (Rioderradeiro)

miércoles, 23 de septiembre de 2020

AS DÚAS LECCIÓNS (antes do silabario)

 


 Todo me devolve ao punto inicial, á nenez, á casa onde nacín, ao rueiro onde botei a andar, aos primeiros amigos compañeiros de xogos, a aquel espazo do meu horizonte vital, á ventá desde onde empecei a contemplar o mundo e a me decatar da propia existencia, ao Louro dese entón, ás súas xentes; todo me leva e me devolve alí, e non o busco, vén na miña procura, búscame; son seres, cousas que preguntan por min, que me interrogan de cerca e de ben lonxe, e que me atopan recargado de saudade polas súas ausencias. Durante un tempo, eu cría que o morrer era ter mala sorte, que esa desgraza edexamais me iría acontecer, que viñera para quedar ou que xa estaba aquí, latente, á espreita, desde que o cosmos se inventara.


  Pola porta da eira, pola outra porta, pola da fachada principal, pola porta da casa, a que dá ao Rueiro das Lamas, xente (sobre todo mulleres) a entrar e saír, e a comentar en voz baixa, a se deter e a sentar, por un intre, na cabezalla do carro, nas chedas, nun sentadoiro de pedra de granito, que queda á man esquerda... Son neno. Son meniño preguntón, e non conformo con calquera resposta. Súmome á rara procesión daqueles visitantes: entro ao vestíbulo, subo as sete escaleiras, e xa me atopo no sobrado, e, do sobrado ao, cuarto, e no cuarto, o señor Xosé do Quinto, traxeado de domingo, na cama, un plato ateigado de sal enriba do seu peito, e unha bolboreta de papel e cortiza prendida, esa chama amarela a navegar pola cunca sobre auga e aceite benditos. As mulleres rezan, falan, comentan, replican ás xaculatorias con máis xaculatorias. A señora Euxenia, a cónxuxe do finado, nun curruncho, debaixo do seu sombreiro habitual de traballo, pampa, desprazada, fóra de si, coma se viñese de lle caer o teito enriba e tivese perdido por completo o sentido da orientación e o do raciocinio.


  A señora Euxenia é un ser encrequenado, primitivo, solitario; non é quen de manter unha conversa sen se afogar en bágoas, non se sabe expresar con palabras, comunícase a base de saloucos, de acenos intercalados, de prolongados silencios e volve inevitablemente, sempre, ás lágrimas que lle sirven de ferramenta suplente do comercio verbal, que lle resecan os ollos e que llos mortifican noite e día. A señora Euxenia do Quinto vén petar á nosa porta, entra, senta na cociña, ao ladiño da artesa, a carón da lareira; decatámonos de como se lle revolucionan e cantan as tripas, e convidámola a probar un bocado, pero ela non acepta; nós, mantendo as nosas conversas de familia, seguimos a xantar, mentres a veciña (debaixo do sancosmeiro) dorme peteirando no sono, ronca, respira fondo e, de cando en vez, resucita, e logo, cando lle peta, ergue do escano e, sen mediar palabra, vaise por onde entrara. A relación nosa coa señora Euxenia, desde o pasamento do señor Xosé do Quinto, estréitase e fáiselle indispensable, pero obedece basicamente a ese rito de acompañamento tácito, moral e físico.


  E daquela, cantos anos tería eu, catro, cinco?; desde logo, aos seis non chegaba; de socate, aprendo que esta vivenda nosa non é (non era) nosa, senón de meus avós, que lla vimos de comprar hai pouco e que os meus pais quérana agrandar e darlle un alto:

"Señora Euxenia, por favor, por que non nos vende a hortiña de diante?; pida o que lle pareza e aconséllese, mulleriña, aínda que se quede coa cabaceira e coa parte que mellor lle pareza..", atrévese a lle propor meu pai, confiando na idoneidade da idea.

A vella, coma por un resorte, rebouta da banqueta, dá outro brinco máis e pon os pés na porta. O futuro noso aquí, no centro do lugar, ao lado dos de Mureira, a trinta metros da Eira dos Marcos, onde decote xogaba á churra, ao pincho, á estornela..., a aprender pecados e palabras feas,  decidiuno a señora Euxenia nese instante preciso. 


  Da mesma ou similar maneira (insospeitada, casual) en como se me revelara a realidade da morte tamén se me manifestou o manancial da vida:

"Neno, vai enredar por aí, xogas cos teu amigos, e non te deas présa en volver, que a túa nai dóelle moito acabeza." E aproveito: enredo, xogo, percorro todo o lugar, ando ás pedradas cos vidros da casa de Balaio e cos gorrións por Sistamares, por  Barcos... Ao regreso, cos pés no pasadoiro, a Liboria, curmá da miña avoa Dominga (e parteira, segundo souben despois) cólleme da man e lévame a onda miña nai, que tiña unha criatura e estaba a mirar fixamente para ela: 

"Este é Mingacho, o teu irmanciño Mingacho, que nos trouxon de París hai un pouco." Teño catro anos. Recibo, pois, a segunda lección importante, que tardo en asimilar, pero que me vai servir de prólogo para a terceira, cando a nosa primeira irmá (nacida nesta mesma casa, no lugar) veu, polo Nadal, como agasallo de REIS dos tres Magos de Oriente.  


  Os misterios, o da vida e o da morte, son obxecto de moita curiosidade e de moitísima preocupación, sobre todo o da morte; porque a morte ímola padecendo por fases, paulatinamente, a partir de nacidos e, cando se consuma por completo, perdémoslle o control e xa non estamos presentes para falarmos dela. A vida, pola contra, é un  regalo inexplicable e, unha vez metidos dentro do existir, cóllenos tan ocupados en malgastala en insignificancias que nos levan a ila queimando como a cera da vela e, cando queda esgotada de vez, transfórmase na peor cara da morte.


  Pero eu nacín de pé. Segundo me contaron, miña nai levantouse para me recibir, e tanta importancia me concedeu, e por adiantado, que me reforzou con dous nomes, coma un escapulario: Manuel María; Manuel, por meu pai; María, por miña nai. Durante moito tempo, resultábame incómodo, polas chanzas ás que, naquela época, a segunda parte me expoñía. Resistín. Aquí estou. Ningún nome mellor, para min, no santoral, nin mellor acaído na onomasioloxía... Ata me dan ganas de subir ao Cebreiro (ou ao Manzaneda) e de me pór, no cume, a chamar por min mesmo.


   (Rioderradeiro)

O PORCO FILOMENO



O PORCO FILOMENO

 E

          O VAQUEIRIO SEN MONTURA..


  Daquela, a esta hora, metido eu de corpo enteiro na conversa con Filomeno, a cabalgar nel, en confianza, pola corredoira abaixo de cara ao Murousón, e nestas que, no setido contrario, sinto e vexo a Mingos correndo a petar no portal da Rubia:

"Rubia..!, Rubiaaa..!, Senande..!, Senandeee..!, Xu, catá e mai Cané..!" O meu amigo Mingos de Calusa é dono dunha economía verbal só ao alcance da comprensión da nosa veciñanza, pero quero pórvola, aquí e agora, asequible; porque o decorrer do tempo gastoulle a súa forza expresiva: "Rubia..!, Rubiaaa..!, Senande..!, Senandeee..!, Xulio e mais Cananelo estanche a roubar as castañas..."  

Francisco da Canteira entra na cabaceira e bótalle unhas risas que espantan aos gorrións e aos ratos da eira e da contorna.


  O porco. Moita fame ten matado o porco durante a nosa época. Morríavos o porco e alá se ía unha boa parte dos aforros da familia e con el, as esperanzas de vos alimentar tódolos días da maneira prevista. Corrómpese a carne do cocho no salgadoiro e, de socato, cae unha desgraza grande na casa: hai choros e tristura de morte, coma de funeral, na familia, e medra o desespero e acada a preocupación de telo consumido en mal estado e, se cadra, enfermar; porque é un animal que arrastra un  currículo bíblico ateigado de tabús, de prohibicións e de castigos, que os xudeos e os musulmáns os toman ben en serio. E, sen embargo, que ben sabe, como gorenta! Sabe de marabilla. É unha carne mol, saborosa, versátil; ao quino, de pés á cabeza, se houber saúde no teu corpo, todiño se lle aproveita. Se os marráns voasen, ai, se os marráns voasen..!, serían paxaros, coma os paspallases, coma as perdices, pero moitísimo máis grandes, de moito carafio, e de moito aproveito. A matanza do porco é (era) un acontecemento de superior importancia ao dun bautizo, unha sorte de comuñón laica onde o ritual implicaba a un número incalculable de homes e mulleres, todos ledos, ocupadísimos. O matachín (e o capador) gozaba dunha autoridade e dun prestixio que para si quixese o notario, o dentista, o barbeiro, o enterrador, o médico de cabeceira. 


  Nós criamos varios porcos, e todos respondían aos seus nomes correspondentes e cos seus apelidos. Agora que me lembro, estame a vir á memoria (outra vez) o Filomeno, un cocho santiagués redondiño, comedor e de excelente carácter, que para min foi, máis que un animal de compañía, un amigo; el facíame de cabalo e deixábase cabalgar e obedecía mediante acenos e polo meu asubío. Cando se abría a agra, alá baixaba eu montado, xinete sen estribo, en Filomeno, ata Savila, que daquela, por ignorancia, escribíamos con "b" de burro, e deixábao ceibo por alí, a se fartar de herba e de leitugas, sen présas por volver á corte da súa monarquía. Non sei se vos soa a palabra "rual" (non a atopo en ningún dicionario); o "rual" (debería dicir "rural", creo) viña sendo un alguacll, un policía rural renovable, de confianza, que cobra en especie, e que exercía o control das vedas nas propiedades comunais e privadas de Louro. Polo regular, o "rual", segundo eu o recordo, asubiaba con autoridade, con potencia e de marabilla, e levaba, de bastón de mando, unha vara de freixo, ou de vimbio, que eu quixese miña. E impuña medo o "rula", e respecto. Pero, cando El debruza por Savila, Filomenos xa está (estaba) ben a salvo, na súa residencia, entrando á esquerda, ao lado da escaleira, e mellor recollido cós cristiáns no Paquistán, ou en Cachimira.


  Para afondardes na liturxia da mata do porco e no San Martiño, non contedes comigo, ide á literatura do Álvaro Cunqueiro.


  A novidade do serán, non sabemos como (bueno, si que sabemos), ignoramos por que (en fin, tampouco eso, a estas alturas, o ignoramos) caeunos coma unha xerrade de auga ben fría enriba; miña nai decátase (decatouse) de que nos entraran na casa pola banda do curro, pola fiestra que, sen chegaren a rompela por completo, desde fóra, aparecía aberta e dera paso libre ao cuarto, ao sobrado e a tódalas nosas pertenzas. 

"Que falta? Que roubaron?" Miña nai pensa nos cartos; nin se decata de que faltan a restra dos chourizos, a pata de porco e o touciño con febra a curar pendurados do teito. A ela vaille, dereitiña, a cabeza para os cartos. Non os atopa. Desespera. Onde os puxera? A cama, a almofada, o xergón, a mesiña de noite..? A ruína!

"Mamá, a novela que papá e mais ti estabades a ler, en voz alta, ata ás once da noite, UN VAQUERO SIN MONTURA -dígolle-, por que non miras?"


  Perdinlle o gusto á equitación e a carne de porco só a probei de novo, por imperativo legal, en Padrón; porque non me estaba permitido negarme baixo ningún concepto, e non había peixe.


  Cando aparceron os cartos o mal xa estaba feito.


      (Rioderradeiro)

viernes, 18 de septiembre de 2020

OS VIETA

        


                 
  Os VIETA, cunha presenza centenenaria no noso concello, no Fogareiro, ao abeiro do Monte Louro, no recuncho angular de Fontecavada; en Muros, despois do Castelo, de Portals, de Cacerolas..., Paseo Bombé, tirando ao Rebordiño, o alpendre, a casa, a fábrica, un todo articulado por dentro. A vivenda mantense, anque deteriorada, conservando aparentemente a esencia; pero, das demáis áreas mentadas, a primeira expresa inminente ruina e a segunda foi recuperada, como espazo de lecer (miradoiro), por Costas. O embarcadoiro, que viría sendo a terceira, ímolo salientar nun punto a parte; porque é materia de moita preocupación e controversia actual debido ao perigo de ser borrado, se non mediar remedio, por completo do mapa, engulido a bocados polo mar e polos seus elementos. E a xente? Ula xente? Os Vieta, ulos? Os Vieta, onda nós, verdade simple e dura, só deixaron pegada lexible na soidade das pedras; o seu apelido, aquí, non tivo a continuidade esixible e, se cadra, eses xenes fóronlles encomendados (sen xenerosidade) a outros, coma o cuco pon o ovo en niño alleo, polo dereito de pernada, quen sabe?  Que si, que tamén se sabe...

  A fábrica de salazón (do Rebordiño) dos Vieta pasou polas mans dos Rego e posteriormente polas da familia Rodríguez (Benito e Daniel: "Conservas Leocadia"), que lles resultou imposible de manter e dar continuidade, hai uns anos, debido aos desafíos imponderables da banca, do neoliberalismo, da competencia desleal dos mercados e dos novos ciclos económicos para os que non estaban eles preparados; en fin, pecháronlles as portas do futuro, sen proveito para ninguén, e botaron esa chave que daba de comer pola latrina.

  Os Vieta do Fogareiro, os de Louro ("los últimos de Filipinas"): "Don Salvador", ebanista de vocación, de profesión, torreiro de Lariño; "dona Sagrario", ama de casa, curmá e muller do dono deste predio, namorada (por encargo) coa literatura epistolar dun escribidor (secreto) amigo e confidente do futuro marido,  e a "señorita Elena", irmá da consorte, prima e cuñada do señor, xa metediña en anos, pequerrecha, pintoresca, ben pintada, tímida, circunspecta, pulcra: " cuando paso por delante de la satrería me pongo tan nerviosa...; hay un chico que me mira con frecuencia..., ay, Anita!, qué hago?"   A decadencia e o aburrimento lense na cara desta xente. Están desvinculados dos demais; desleigados, están desvencellados desta terra, deste mar, deste aire; desagradecidos, non lle queren a este lugar que ocupan; non se sinten de aquí, non o son; só viven para si mesmos, pero sen xeito. Como han deixar herdanza? Acaso a súa contribución sexa a dunha semente bastarda, espallada de calquera maneira en carne plebea, para que non lles doia. 

  Agora que me lembro, un VIETA de comezos do século XX, por ventura aquel don JOAQUÍN (non me tomedes moi ao pé da letra) que encargara, en 1916, un balandro no Freixo foi o mesmo individuo de quen, sendo eu ben neno, escoitara dicir que se recuperara da ruina e da mala cabeza xogando ao mus, á brisca, ao póker (sobre todo ao póker) durante a travesía de Vigo a Cuba (e vicesversa), sen tan sequera ter experimentado a necesidade de desembarcar por un segundo na Habana. E para que? Nin falta que lle facía. As súas américas, polo visto, estaban precisamente no transatlántico Reina Victoria Eugenia, para que el as descubrise alí e se fixese decontado cargo delas coa lupa da baralla española que che levaba moi ben estudada e aprendida.

  Pero volvamos, que xa se nos fai tarde e vén a noite enriba, ao Paseo Bombé, ao desembarcadoiro da fábrica de VIETA (de Rego, dos Rodríguez), ao da imaxe desmembrada a chantadas, obxecto deste meu laio, que está no punto de partida: 
 A quen magoa a chaga viva? Á Consellería do Mar da Xunta de Galiza? Ao Ministerio de Agricultura e Pesca? Aos VIETAS (aos Rego, aos Rodríguez) que se serviron do molle, arestora estragado? A quen? É patrimonio muradán. A nós. Non pode estar máis claro. Esta pobreza é nosa. A dor é nosa, pois nosa é a ferida.

  (Rioderradeiro)  

jueves, 17 de septiembre de 2020

O CINE PARÍS.




  O verán vaise recollendo, como cada estación se recolle cando lle toca, pola porta de atrás, e lisca a todo meter pola banda de Fisterra. Entre claros e escuros, o noso vivir persiste e continúa, toma alimentos e sabores distintos, interiorirízase, reconvértese, adáptase a pasos máis contados, máis serenos. Aí, de fronte, vemos media ducia de veleiros retardados, en Boavista, ao abeiro de Cruz de Pelos, repondo forzas de longas travesías, para se recolleren, coma as ovellas transhumantes trala estación estival, retornan ao redil de onde eles partiran.


  Ás miñas costas, arestora, a carcasa de vello CINE PARÍS. Tomo as fotos e o pulso desta tarde antes de que as chuvias e os tronos pronosticados para dentro dun pouco, coa súa potentísima voz, de veras, se pronuncien e me metan, a toda présa, na casa. As estampas, se cadra, non gardan, a simple vista, a memoria das pegadas do tempo que foi rico en aconteceres diversos, pero eu teño aínda imaxes ben vivas de cando Pepe de Carcamán  proclamaba as películas con aquela súa voz baritonal tan potente, tan políglota, tan limpa e tan desaproveitada: "Senderos de gloria", "Doce hombres sin piedad", "Noches blancas", "Cuando pasan las cigüeñas"... E con cada anuncio, unha peza maestra do repertorio clásico. Cantábache o Carcamán moi bonito, e ata ía sobrado de voz e virtuosismo. Un torrente natural complementado coa súa correspondente presenza escénica. Todo iso é historia. O edificio, que están a restaurar, a se reconvertir en non se sabe que, é  tamén historia para quen a saiba ler en clave muradá, da bisbarra, desde Mazaricos, Santa Comba, Carnota ata a illa da Creba.


  Agora chove. Chove!? Diluvia! Púxose o ceo encapotado, tristeiro, escuro, ameanzante, perigoso, duro. A treboada deixou de ser promesa: pola banda do mar, malas caras, lóstregos, luminarias sinistras; pola banda do monte, queixumes, ecos, voces que veñen das cavernas. Sen nos mentalizar, do pé para a man, cambióusenos de páxina, de capítulo, de libro... Xa non somos quen éramos.


  Se repaso o verán (ese concepto puro), tropezo coa infancia, coa adolescencia, coa primeira xuventude, que é (que era) incontaminada promesa: lecer, xogo, liberdade (da amencida ata nos recoller), a diversión continua. En Louro, no meu horizonte vital, o meu paraíso perdido, contabamos con dous pregoeiros: O San Antonio do Convento de Santa Mónica do Rial, seguindo a liturxia do calendario, que o 13 de xuño bendecía oficialmente o mar e xa nos permitía o baño nel con tódalas garantías canónicas; e con LOLITA PARÍS, irmá de Pepe Carcamán (o do cine, de quen falara enriba), soprano inmensa (e desinhibida) a reforzar a autorización do santo, sendo ela, co seu exemplo, a primeira a se mergullar no líquido elemento, na praia de San Francisco, aos compases de  "O Sole Mio." (a capela), "Mamma son tanto felice..."  Marabilla soa.


  O verán, desde logo, máis que para vivilo (que tamén), é para recordalo e se apoiar un nel nos momentos peores: 


"Se vuol ballare, signor contino,

il chitarrino le suonerò, sì,

se vuol venire nella mia scuola,

la capriola le insegnerò, sì." 


  (Rioderradeiro)

martes, 15 de septiembre de 2020

O MEU IRMÁN..., pola boca da botella.



  Nacín e vivín no rueiro de As Laxas, en Louro, durante uns dez anos, ata a década dos cincuenta do século pasado. Non hai lugar mellor para seguir o sol desde o abrente, polo Barbanza, ata o seu ocaso, no mar maior, rumbo ao cabo Fisterra. O Monte Louro, que o teño por meu a tódolos efectos, fainos de protector, de cancela e de vixía, desde os seus dous bicos: do da Gurita e do da Madanela. Non me debo queixar da sorte que me coubo, pois fun privilexiado.


  A unha certa altura da vida, o vello que xa son mira, polo retrovisor, máis cara atrás que cara adiante. A senectude obedece ás leis ancestrais da natureza e tira da memoria coma se fose un fío. E non é porque un ande á busca e na procura daquel neno que el foi e de canto, na infancia, protagonizara querendo e que, sen querer, tamén lle acontecera.


  A primeira vez que un tomara conciencia de existir e de ocupar un espazo pequeno no mundo tiña, poñamos, dos catro aos cinco anos. Recordo, coma se fose hoxe, ao finadiño de Ramón de Cuncheiro, unha criatura dunha delicadeza e dunha pulcritude impropias dun humano, cal raiola de luz, sen romper nin lixar o escenario, á altura dos arcanxos residentes no ceo. Antes de ter abandonado esta terra, convocado polo dono do eterno, os cativos, puxéramolo a proba e case o forzáramos a dicir e a cometer a lista de malos actos e o vocábulos aprendidos no Campo de San Roque e á Porta de García. Á veces, co pretexto de irmos ouriñar, enganábamolo e conducíamolo ao Patileiro e, alí, cominábamolo para que sacara e amosara, coma nós, o pito, que el, seguindo as directrices do seu anxo da garda -dicía-, chamaba "o casamelo". Endexamais o esquecín, pese a ternos deixado ben cedo.


  Outro momento cume retrotráeme á festa da Madanela: estaba diante dunha "carameleira", na Eira dos Marcos, tirando cara a Savila, á beira da horta de García,  e os ollos íanseme detrás dunha Navallina de Albacete máis que das lambetadas. Chega, sen a esperar, miña nai e alguén lle pregunta: "este é o teu fillo?"  "Pois si, o maior, e teño outro pequeno". "Xa che é un mozo", dixo. Boteime unha ollada (unha mirada interior) de pés a cabeza e dixen para min: "son un mozo". Pouco despois, esteei o primeiro traxe, deseñado e feito, con primor, pola miña avoa materna, o da primeira comuñón, un traxe azul mariño, e uns zapatos de charón, e un santo cristo cerimonial que me penduraba do pescozo ao embigo, e, trala misa maior, fomos, correndo, a toda présa, a Muros, onda o fotógrafo Malvárez, que me inmortalizase no retrato, en posición de firme, cóbado na mesiña..., en branco e e negro. 


  O trauma, sen embargo, en mala hora, acordouse de min, a traizón, e rompeu por completo a pouca candidez que aínda me quedaba de raparigo: " anda, neno, dime por que, diante doutros rapaces, desvergonzado, na Lomba do Convento -insite miña nai-, meteches ao teu irmanciño pola boca dunha gaseosa?" "Como, mamá?, non, non o fixe, imposible; o meu irmán Ramiro non cabe nun casco de botella." Valéronme de pouco aquelas explicacións tan naturais e tan fóra de contexto. A partires de entón, para min, desde logo, acabouse o mundo ilusorio dos enredos e, sen o pretender, tiven que aprender a vivir doutro xeito, é dicir, arrastrando, de lastre, ese pecado incomprensible, e, ao parecer, gravísimo. 


  Á señora Perpetua, bruxa, cabrona ela, porque me tiña envexa, porque -segundo ela- lle servía de pésimo exemplo ao seu fillo Arximiro, e porque me denunciara no rueiro e lle fixo chegar o escándalo á miña familia, aínda, hoxe, non lle perdoei canto mal me fixera. Neste intre, ás portas do solpor, estou a dar unha voltiña (por Louro) polas LAXAS, por onde o señor Amador, canteiro (e escultor de mérito) plantou unha escultura mitolóxica, bíblica, no tellado, apuntando a Fisterra:  XONÁS E A BALEA. Premonitorio?


  (Rioderradeiro)

         

NA ESCOLA DAS GHATADAS (a señora JUANA...)



  Imaxe poderosa? Si. A daquel cagadeiro de táboas realzado, coma un trono, na tarima da esquerda, a escasas dez cuartas do chan, que non era completamente chan, senón un sucedáneo de toxos, de xestas, de batume... pensado para fozar e para dormir o porco, e deixar paso libre ás galiñas. Aí, foi aí onde lle vin as cachas (e o cu) a Micaela. Non o busquei; cadroume; ía botar unha mexada na corte e, misterios do azar, coincidimos: ela, coa súa necesidade perentoria, ignorante de min, xa ela se me adiantara e andaba ben metida (e a fondo) na faena, e eu, que chego e que me poño a derramar a eito e que a vexo de esguello, e que aproveito a visión panorámica para coller cultura. O momento quédame incorporado para o resto da vida.


  Na escola das GHATADAS tiñamos dúas mestras polo prezo dunha, pero a oficial, a señora Juana, entre segrar e monxa, entre muller e un ser insípido, de escaiola, era quen mandaba e, decote, impartía as clases de silabario, e impuña disciplina, e daquela maneira. A señora Águeda, a irmá, pola contra, ofrecía o contraste liberal, compracente, pola outra cara da mesma moeda: policía malo / policía bo. A señora Juana (volvo á señora Juana) practicaba unha relixión de secaño, rigorosa, sobrecargada de rezos e de xaculatorias, e sempre andaba queixosa e moi necesitada de calor humano, que os nenos e nenas, axeonllados debaixo da mesa profesoral, lle proporcionaban, por quendas, nos pés (fríos!!!), ata quecerllos ou que lle pasase a súa dor de cabeza, por conviviren os dous males asociados.


  Outra estampa? A do patio. E no patio, a merda de ghaliña, polos catro puntos cardinais, na parte cimentada e na parte sen cimentar, por todo. Tiñan as GHATADAS unha ducia e pico de ghaliñas (algunhas que lles din franciscanas) defecantes a tempo completo. Quen recollía, quen limpaba, quen? Nós, nós relizabamos esa tarefa, sen vir especificada no noso contrato discente, e o solo habería quedar inmaculado, coma unha patena. Os cativos (e as cativas) de tres, catro, cinco, seis (raros os de seis) non se saben negar e, se non os malician desde fóra, toman estas cousas en broma, en plan xogo, unha especie de recreación que non lles cansa, por ser tan diferente.


  Na aula, unha habitación, se non me lembro mal, de tres ventás, seremos sobre vinte. A señora Juana controlábanos coa vista, coa palabra e, en casos considerados extremos, coa vara. Ela sabíache moi ben o que facía: aprendíanos a nos ver a nós mesmos tal como ela nos vía: aos "ricos", de "ricos"; aos de "medio pelo", de "medio pelo", e aos do "cu rachado", da pouquiña cousa que en realidade éramos; porque así nos correpondía. 


  "A ver, quen se atreve a falar, hoxe, do mar, do grande que é, do perigoso que é, e das súas grandísimas riquezas? A ver, quen?"

  "Eu!!!"

  "Ah, ti???"

  "Eu, si, eu, porque o mar é noso."

  "É voso!?, madia leva, conque voso, eh!, quen volo dera!!!" 

  "Si, señora, é noso, do meu pai, e o Lagho de Louro é dos Ghrelos."

A reprimenda, a argumentación da profe na miña contra, escúsovos dicir, contou coa total aquiescencia dos meus condiscípulos e amigos; pero non me convenciu nin me venciu e, en chegando á casa, miña nai recuperoume da humillación e restaurou o meu ego.


  Non escarmentei. "Toca falar dos cartos, do seu valor, de para que serven, que é o que se pode e se debe facer con eles"- propuxo a señora Juana.

  "Pepiño, tés visto algunha vez un billete de dez pesos?" "Si, señora." "E de vinte?" "Non, non os vin polo de agora." "Os que andan polo mundo téñenos visto." "Os de 1000 pesetas, eses si que son raros, nin tan sequera haberá un en Louro. E, se o hai, terao Curuto, Xulio ou Xan de Benita, que veu rico dos Estados Unidos; pero, aínda así, non o creo".

  "Pois nós..., nós témolo, temos, polo menos, un de 1000 e dous de 500, que llos vin meter a miña nai dentro das pastas dun libro, EL AVIÓN DE LA SANGRE."


  Á señora Juana esgotóuselle a paciencia comigo: mandoume calar e chamounos (a meu pai, a miña nai, á nosa familia ao completo) "miserables", "cheirentos", e outras delicadezas.


  Daquela, miña nai, despois de tratar pola noite o caso con meu pai e coa miña avoa, á primeira hora da mañá seguinte, foilles pagar o mes as GHATADAS e trouxo o meu banco de estudar de volta para a casa. Empecei ao día seguinte nas EDUARDINAS, que viñeran de Bilbao falando castellano e abriran parvulario na Fonte do Campo, a trinta metros da casa dos do Aleghre, antes da Lavandeira. Elas, as Eduardinas expropiáronme unha navalliña, coma se se perdese. Tampouco traguei. Pero é outra historia.


  (Rioderradeiro) 


miércoles, 9 de septiembre de 2020

O CURA CALDEIRADA.

        


       

   - Pepiño, e esa mancadela na cachola?

   - Nada, non foi nada, dous fighos que lle arrinquei da figheira parroquial e vén o Caldeirada por detrás ás pedradas comigho.

  - Como, por dous fighos?; condenado de cura, ata mala centella o parta! Eso non se fai, e con menos razón aínda un home de Deus, que debería, como pide o Evanxeo,  levarse ben cos nenos.

  - Si, mamá, a ese cabrón heino esperar eu cun pau no escuro e tamén lle hei dar unha bo coiazo na croa.

  - Pecadento..., na croa do Noso Señor Xesucristo!, ai, ai..!, onde imos parar!, direitiño para o inferno.


  Ata onde a memoria me alcanza, algúns curas de Louro, por un ou por outro motivo, deixaron pegada fonda, en branco e en negro (desde logo, consonte cos respectivos tempos) nos historia da parroquia. A algúns coñecinos e, en certo modo, trateinos, como tratan os nenos a quen consideran xerarquicamente por enriba deles. A don Santiago Bello, home accesible, de natureza bondadosa, cando nos deixou, boteino moito de menos. A don Alejandro, (Alejandro Tarrío, do Freixo, creo recordar), un místico, deixeino eu, pois ausenteime do lugar media ducia de anos e, á volta, xa atopei a súa praza ocupada; don Alejandro intentara (e puxo moito empeño) cambiar a fórmula habitual de saúdo á nosa veciñanza; no canto de "bos días", "boas tardes", "boas noites", el quería impor e xeneralizar un "Ave María Purísima" que o cubriría a satisfacción todos os compartimentos da xornada. De Molinos (don Manuel Molinos) vou falar pouco, porque foi un fenómeno complexo e non encarrilaría ben as palabras para describilo, non sería eu quen de lle facer xustiza; era, eso si, polémico, por non dicir atípico, desde logo que o era, e aí deixo a cousa. Houbo máis, coas súas correspondentes particularidades; pero non me interesan.


   Bautizárame, segundo teño entendido, un tal Lourido (don Manuel Lourido, da Serra de Outes), un tipo fachendoso, forte, franquista el, autoritario el, temido el, inquisidor el (falo de oídas); porque, tralo Golpe de Estado (do 36), acadara aquel poder de firma capaz de definir a túa conducta "moral e política", ... e, ao parecer, nos seus certificados, ás veces, manexaba a hipérboles que te poderían meter en serios problemas.  Iso escoiteino máis dunha vez, e viña dunha fonte confiable e ben limpa. Menos mal que non se eternizou onda nós, pois ascendeu, por méritos, no escalafón diocesano e foi parar á Pastoriza, cerquiña da capital da provincia, onde, a non moi tardar, Franco madaría facer un encoro. 


   Pero quen, en verdade, máis me interesa é o Cura CALDEIRADA. Pobre criatura! Pobre home! Que triste signo o deste crego! E aquel cabalo seu, ceibo, coma se non tivese dono, a pacer, no campo santo de Vilares, por entre as sepulturas. Na década dos vinte aos trinta e algo (antes do inefable Lourido de infeliz recordación), cóubolle o infortunio de ser enviado á parroquia de Santiago de Louro a don Ramón Rodríguez, da bisbarra de Noia, o Cura Caldeirada. Tempos revoltos aqueles: crise do 29, carestía de vida, descontento, fame, desesperación, protestas. Sendo, como era, pusilánime, pouquiña cousa, coma un rato no río, e de estar, como estaba, mal dotado para as mañas de convencer e para impor disciplina ao abeiro do dereito canónico, os fieis tampouco o tomaban en serio:  - Rapariga, por favor, diraslle a túa nai (e a túa avoa) que, antes de cumprir co precepto, me veñan traer os ovos e pagar a oblata; entendiches, meniña? - "Entendichín", si señor! O Cura CALDEIRADA, santo e solto, nas misas, nos bautizos e nos enterros, nos responsos, endexamais desaproveitaba a ocasión de pedir (tamén che é ben certo que o necesitaba) que se practicase máis e mellor (con el)  o Mandamento da Igrexa dos "diezmos y primicias".  - Que dixo, hoxe, durante a homilía, o cura, rapaza? - Pois dixo..., dixo..., que ía dicir?, o de sempre, que había que ser bos e paghar a oblata.  - Demo de crego, nas mesmas, non para coas súas, non cambia. Cada proposta, cada medida, cada palabra súa, non acadaba eco; levábaa o vento deseguida. 


  Hai rebumbio no lugar de Louro. Unha boa morea de veciños, plantados (nas horas do serán; é sábado) diante da casa parroquial, enxordecen coa lista de agravios ao crego e á súa criada, e danlle o ultimato: - Fóra, Caldeirada! Fóra! Lisca de onda nós, do igrexario de Vilares, antes de que te collamos polos catro pelos da croa e te arrastremos ata a Revolta do Vento! Fóra, cabrón..! E aínda palabras máis mal soantes e expresión de moito peor contido. 


   Moncho de Perpetua e mais Andrés da Canceliña, ás nove do día seguinte, á Porta de García, diante de toda a veciñanza (porque era domingo), informaron da partida do Cura CALDEIRADA. "E mirade o que foi poñer neste papel de barba o puñetero":  "Y en cualquier lugar que no os reciban ni os escuchen, al salir de allí, sacudid el polvo de la planta de vuestros pies en testimonio contra ellos" (Marcos 6:11). 


  O señor Manolo de García, a quen, en privado, todos lle chamamos PILATOS, entón Alcalde de Barrio e tamén Concelleiro no municipio de Muros, debruzado (coma de costume) na ventá da taberna que mira á EIRA DOS MARCOS de fronte polo lado dereito, lavaba as súas mans (de dedos amarelos) liando o enésimo cigarro da mañá con picadura de "caldo de Ghaliña".  


    (Rioderradeiro)


lunes, 7 de septiembre de 2020

Pepe da Pontella, " O Currachado", "O Mucamo", "O Pibe".

  Aquí, coñéceseme polos alcumes de "O Larpeiro", "O Caldeiradas", e "O Lambuzas"; o máis usual, o primeiro, que vén do meu avó, quen o leva, desde sempre, coma unha aureola. Sen embargo, o meu verdadeiro nome é o de Felipe, que tamén é o propio do pai do meu pai, Felipe Verdeogas (niso tamén coincidimos).

  O meu avó artella chistes, fai bromas, conta sucesos e anécdotas na sobremesa, e, como estamos en familia, detense máis naquelas sucesos cómicos protagonizados por amigos e veciños. A todo lle tira o seu aquel, a súa graza e nada lle pasa desapercibido. El conversa moitísimo co señor Pepe da Pontella (entre nós, na intimidade da nosa casa, dicímoslle "O Currachado", "O Mucamo", "O Pibe", que son alias secretos, pechados tralas catro paredes).

  O señor Pepe da Pontella, metido nos setenta, mostacho abondoso, falas de farturento, loce corpo san e mesmo atlético; pero de cativo fora levado pola súa nai á campa de San Campio e logo, tralo nulo resultado, á Sabia de Baíñas, por mor dos males e doenzas que, ao parecer, non lle presaxiaban demasiadas esperanzas de futuro.  "Señora menciñeira, o meniño non me come, non xoga, non medra, non lle é coma outros, está sempre maliño, leva o meigallo no corpo". A bruxa de Baíñas toma ao raparigo da man, condúceo á trastenda, alí apálpao e, tralo minucioso exame, devóvello á nai: "Váiase ben traquila para a casa, mulleriña, que non lle morre máis, estoulle moi segura". Cando o señor Pepe relata, ao pé da letra, o sucedido, engade tan campante: "e, ata o día de hoxe, sabedes?, ela está acertando."

  Emigrou á Arxentina, alá polos anos vinte. E non lle foi tan mal, se o comparamos con quen o acopañaran. No Río da Prata, despois dunha breve e necesaria aprendizaxe de usos e costumes e de ter pasado pola penitencia de traballos efémeros, acadou o posto de "mucamo" ao servizo da familia Onganía, con sona de patricia. O traballo doméstico, neste fogar "aristocrático", permitiulle descubrirse mellor a si mesmo e de ir desenrolando habilidades que ata entón estaban ocultas ou el descoñecíaas. Os Onganía (ínfulas militaristas de moito ordeno e mando en posición de firmes!) non tardaron en depositar en Pepe, "el Gaxego", a confianza outorgada só aos privilexiados intendentes serios e responsables. Pero coa confianza viña, ao parece, implícita a submisión, a humillación e o insulto, coma por deporte, coma o dereito de pernada, sen o menor motivo: "Gaxego" por aquí, "Gaxego" por alí, "la concha de tu madre", "Gaxello de mierda"... Pepe da Pontella calaba, calaba e calaba, e tomaba nota, apuntaba con cruces de distintos tamaños, por categorías e ben clasificados, todos e cada un dos insultos, nunha libretiña de pastas vermellas mercada con tal fin na "Papelería Mercedes", rexentada por un de Redondela. Á hora de facer contas coa patronal (compensación oculta, inxeniería financeira contable?), onde correspondía, o Pepe da Pontella cobraba os maltratos aculados en pesos arxentinos e, sen tardanza, mandábaos, traducidos en pesetas, a Galiza, que está ancorada, alá lonxe, ao noroeste de España. Unha pequena fortuna.  E ben merecida. 

  - Coño, Pepe, tés unha tos cabrona; véxoche mala cara. - Aínda non ha ser desta, Larpeiro, heiche levar por diante. - Home, si, claro, nada máis natural, hasme levar por diante, pero eu, coa gorra detrás do cu, á ida, e con ela, chantada na cachola, á volta de Vilares. Os dous, así de puñeteros, así "jodedores", así de creativos. Ás veces, a inercia da conversa ou do debate, esgotados os argumentos razoables do humor, poñía a proba os respectivos egos e remataban a conversa de moi mala maneira. Duraba pouco a paréntese do desencontro, pois decontado retornaban ás andadas.  

  Cando se soubo que o señor Pepe da Pontella (a quen a Sabia de Baíñas lle vaticinara que endexamais morrería), entrara, de socato, en estado de coma irreversible, o meu avó non o cría, negábese a admitilo; xa non quixo cear, e, preso daquela profundísima tristura, pechouse no seu cuarto, meteuse na cama para que non o víramos nin o oíramos.  A segunda vez que o vin chorar da maneira, e dou fe diso (como me chamo Felipe Verdeogas, "O Larpeiro", "O Caldeiradas", "O Lambuzas"), foi cando as campás tocaron a morto polo finado do señor Pepe da Pontella, a quen nós, na intimidade da nosa casa, lle dicíamos "O Currachado", "O Mucamo", "O Pibe", que eran alias secretos, tralas catro paredes.

  Ironías da vida, nesa data precisa, un tal Juan Carlos Onganía dá un Golpe de Estado na República Argentina. Non o poño, aquí e agora, por presumir de culto ni por me aproveitar dese acontecemento histórico, senón porque cousas deste tenor axudan moito á memoria do narrador e á do lector interesado en coñecer feitos verídicos. 

  O meu avó non tivo corpo nin valor para acompañar ao amigo ata ao campo santo, esquecendo aquela promesa (ameaza talvez?, non creo) de o levar por diante, pero el, coa gorra detrás do cu, á ida, e con ela, chantada na cachola, á volta de Vilares.  Na nosa casa, despois de tanto tempo, aínda se comenta coma se fose hoxe.

    (Rioderradeiro)

domingo, 6 de septiembre de 2020

Os XANECOS, patrocinadores da orde (e da diplomacia).

2K destapa Mafia Trilogy para PS4, PC, Xbox One y Stadia; primer teaser  tráiler - MeriStation
 
  Dúas advertencias: a primeira, que este relato toma razón e corpo nun acontecemento verídico, na década dos oitenta do pasado século, cando gobernaba Suárez en Madrid e Fernández Albor na Xunta de Galiza; botade vós as contas do tempo transcurrido; e a segunda, que tal como, daquela, fora pensado e posto en letra manuscrita, así volo confío: 

  "O Concello do Grove e o de Vilagarcía, e o de Sanxenxo (por só mentar algúns) son obxecto de roubos cotiáns en farmacias, en xoierías, en comercios..., e ata en bancos, diante de todo o mundo, na forza do día; onde cheirase a cartos ou a material enseguida vendible, alí alentaba a oportunidade do saqueo ou da requisa a punta de navalla ou de xiringa. O gremio de empresarios do Salnés está farto de soportar impunemente unha situación, en por si, vala a redundancia, insoportable. Autoconvocados e autoreunidos co maior dos sixilos, e nun lugar secreto, toman (por unanimidade!) unha medida radical digna dos máis grandes estrategas "que en el mundo han sido". O Presidente e mailo Secretario comarcal, de présa, de anoitecida, antes de que o galo cantase tres veces, contactan coa banda dos Xanecos, persoas honorabilísimas, de palabra, e tamén emprendedores coma eles, para sumaren esforzos na procura da solución dun grave problema que a todos, por igual, ocupa e preocupa.

  O Salnés logo rexistra unha paréntese milagrosa: os cacos e drogatas, de socate, esquecen o argot da delincuencia, locen coma curados das súas dependencias e v¡cios, e, coma arrepentidos, volven a levar unha vida decente. Un milagre! Os Xanecos, segundo se comenta por liña de baixa, teñen o don de se faceren respectar a quen se lles poña por diante; agárrante na rúa, polas boas, lévante, de paseo, a dialogar nun  monte veciño, e alí, no cume, onde o vento mira para o outro lado, convéncente: -man de santo, din os crentes beneficiarios. 

  Os Xanecos (non todos, porque non é necesario expolos a todos á luz pública, só O Pataco e O Bocas, en repesentación da súa sociedade secreta) procesionan baixo palio, avalados por dous ou tres (ou catro) prebostes, cofrades das forzas vivas do Grove, de Vilagarcía, de Sanxenxo, etc., na procura dun recoñecemento humano, social, explícito e dunha colaboración, de poder ser, en metálico ou en especie, como corresponde tratar a quen, sen teren esa obriga no seu regulamento estatutario, por patriotismo, por xenerosidade manifesta, por simpatía, expóndose moitísimo, realizan, heroicamente, un traballo eficaz, mellor que o da benemérita.

    Pero o refrán xa o di: non hai ben que cen anos dure. Esta beatitude idílica foi cousa de catro meses. A venda de tabaco de contrabando dispárase, o consumo de alcohol, de diversas substancias alucinóxenas dispárase, e, salvando miúdas diferenzas na forma, todo se dispara e mesmo empeora. O mundo do taxi vive unha etapa moi florecente, de trafego frenético a Santiago, á Coruña, a Carballo, a toda canta vila hai, ao longo da xeografía galega, por conta de xente viaxeira sen cabeza. Os cartos, é ben sabido, non teñen espiñas e compran, e adormecen conciencias. Por onde andará, por que augas navegará, arestora, a nosa "parapolicía" mercenaria dos Xanecos?

   Veño de prender o televisor. Importante noticia de última hora:  "Unha perigosísima banda de delincuentes narcotraficantes acaba de ser capturada no barrio de Coia, en Vigo. Trátase da coñecidísima banda dos XANECOS, a quen se lles decomisou, en distintos apartamentos da cidade olívica, entre outras substancias ilegais, 300 gramos de heroína, máis de medio quilo de cocaína, dous paquetes de hachis e pastillas que están sendo obxecto de estudo neste momento. Os XANECOS, segundo fontes ben informadas, pasarán a disposición xudicial, unha vez completadas tódalas declaracións e se dea por concluído o atestado. 

  A viciñanza máis consciente e combativa do Salnés, as Asociacións Antidroga da bisbarra e os partidos políticos da opisición estanse a mobilizar e a concentrar diante da Casa do Concello de Sanxenxo para lles esixir aos mandatarios (alí "casualmente reunidos", e, segundo eles din, por motivos ben distintos) as responsabilidades pertinentes. Ao meu carón, un exaltado vén de promover, desde fóra das institucións, mocións de censura a eito e as bandeiras locais (e tamén a Galega) a media hasta, durante tres días, en sinal de vergoña colectiva."

   Ata aquí canto corresponde a unha historia, que nos parece un chiste, e que un pode, aínda hoxe, confirmar, espallado como está o material probatorio polas hemerotecas do país ( Voz de Galicia, Faro de Vigo, Correo Gallego, etc., etc.). En Muros, onde, desde hai unha década, vivo xubilado e repaso as miñas notas de nostalxia, estouche ben seguro de que tal cousa endexamais tería acontecido, nin tan sequera en soños. Que carallo, que nós somos máis listos! Ou non?

    (Rioderradeiro)

sábado, 5 de septiembre de 2020

.- O moralista predicador do LAGARES. _________________________

Río Lagares - Wikipedia, a enciclopedia libre

  - Os políticos? Os políticos, non se salva un, deberían estar todos na cadea, ou seren fusilados. Vigo, a cidade máis importante da Galiza, empeza por onde che veña en gana, unha anarquía, unha desfeita urbanística, unha vergoña; cadaquén cronstrúe onde lle peta, como quere e cando lle sae de dentro, e, logo, nós, os "paghanos", a pagar e a soportar as consecuencias cos nosos impostos. Todos comprados, todiños, sen excepción, desde a esquerda á dereita, comprados, corruptos. En ningunha outra parte do mundo civilizado (nin no noso veciño Portugal) se teñen "mirado" semellantes ilegalidades e  desastres.

  De serán, tirando máis ben á anoitecida, o paseo de orde, non falla. Dous, tres pasos por diante, Bouza, a cadeliña caniche, limpa, peiteada, recendente a flores silvestres de botica. Pepe dialoga formalmente con ela para reclamar a atención dos paseantes do Lagares. Escenifica, en relidade, un monólogo interior provocativo que ten por obxectivo acadar a colaboración de potenciais adversarios que lle entren ao trapo.  As contrariedades e as frustracións de Pepe de Bembrive son moitas e contra moitos, e el vainas collendo, arrastrado e distribuíndo polo guión desde que pon os pés na rúa. Lévase a matar con tódolos rapaces veciños e cos da barriada, "que son uns delincuentes". Os mozotes (e tamén os nenos) irrespéctano, putéano, ou (abertamente) mándano ir tomar por onde poñen as galiñas.

  Está xubilado da Citroën e xa se pode permitir a licenza de botar pestes por esa boca contra a empresa e contra aqueles compañeiros que, segundo di, non o valoraron á altura dos seus merecementos. Alí, polo visto, só medran os pelotas e os dispostos a traballar, santo e solto, polo caldo, e nesa categoría fai mencións expresas por pobos e provincias. Éche ben rigoroso, e ata científico, na súa disertación psico-sociolóxica.

  Coma activista propositivo (un activista, en rigor, pasivo) non está de acordo con ninguén (Alcalde, Presidente da Xunta, Presidente do Goberno Central, Monarca..., Curas, Bispos, Arcebispos, Cardenais, Papas...) nin conforma con nada, aínda que lle veñan de asfaltar o camiño da súa horta con cartos do Concello. É duro de pelar. E bastante complexo.

 - Andrés (nós chamámoslle Millos, o da Guía), que che pareceron as que lle cantei a Caballero, esta mañá, pola Cadea Ser, ás doce do día? Comigo tena clara!

  Casado en segundas nupcias, ten un fillo da primeira muller, estudante perpetuo de Socioloxía na Universidade Pontificia de Salamanca, e unha filla da segunda, alumna do Amor de Dios, unha monada de nena, unha boneca de pura porcelana, os olliños do Pepe (voz de pito, formaliña na casa e, coma as demais da súa idade e condición, bastante desvergoñada fóra), unha adolescente chorona, á hora do xantar coas bágoas debruzando na sopa, de quen non proporcionaremos máis datos amparados na lei de protección de menores. 

  - Este mundo, con semellantes rumbos, vai mal, meu amigo, camiña na procura da súa autodestrución e ruina; porque se perderon a maioría dos valores, Millos, e non se respectan nin se obedecen aos maiores. O Andrés Millos acena coa cabeza, coma un pito bebendo nunha pía de auga bendita, ou, canso de abaixar e de subir a cabeza, economiza esforzos e cala diante del; pero onda nós déixao a caer dun burro.

   Onte, na tertulia do serán, a carón do quiosco de prensa (pechado) do estadio de Balaídos, sen que houbese provocación da nosa parte, o de Bembrive púxose a presumir do chalé que ten en Montecelo. 

   - Conque un chalé, amigo? Coño, ti es rico! - Non, home, non; é un chaboliño que, pouco a pouco, fun ampliando e reconvertindo nunha vivenda mellor que a de Vigo. - Así que esas temos, Pepe, ti predicador (de televexo e de radio, e do Lagares) do que se debe facer e non facer, tamén te saltas os proxectos de obra e as normas urbanísticas, coma se non foran contigo?

  - É un caso distinto, moi diferente, moi natural; fíxeno sen malicia, sen querer, con contratas pequenas, con albaneles e carpinteiros que traballaban durante as vacacións, nos fins de semana, de noite; o permiso que pedira para o garaxe, como xa pasabamos moitas noites alí e xa tiñamos montadas cama e cociña, foinos, pois, dando pé para ampliar, e que ningún cabrón se atreva a meterse na miña vida, coño!, se quere seguir vivo, hostia! O que me faltaba, "joooodeeeerrrr", que o mato, que lle meto as mans na ghorxa, que lle aforco o respiro!  

    (Rioderradeiro)

jueves, 3 de septiembre de 2020

Desde a ATALAIA (Campo de Cortes),



- Desde a ATALAIA (Campo de Cortes), desde o cume, como o seu nome proclama, alcanzo a derramar a mirada sobre A Cova, sobre a parte máis substancial da Ría de Muros, sobre o Barbanza (telón de fondo, desde Noia, desde Lousame a Corrubedo), sobre a península de Monte Louro (á dereita), que vixía e controla a fartura de mar, o mar maior na súa plenitude.
Cando, arestora, desde aquí, contemplo con degoiro a gloria da paisaxe, penso naquel amigo (finado xa) que emocionadamente me falara do penedo onde, neno el, adolescente el, na recén inaugurada mocidade el, sentaba a deseñar, a imaxinar, o seu futuro de camiñante libre, a voar polo mundo. O infortunio, sen embargo, puxo no seu camiño aqueles atrancos e limitacións que fixeron imposible volver fisicamente ao lugar preferido para reactivalos.
Poño, pois, os meus ollos, é un dicir, á súa disposición, miro por el e trato de substituilo, na procura dun tempo, en por si, seino moi ben, irrecuperable. Pero así é a vida: recordar e soñar, e no medio, o presente continuo, conformado por intres sucesivos, volátiles, fuxidíos; porque o presente, benqueridos amigos e amigas, é un hiato entre o foi e o será, coma quen dis, entre a memoria e a imaxinación que constrúe castelos sobre area.

(Rioderradeiro)